Resultaten, omzet en ontwikkeling balans

Financieel resultaat 2023 bezien vanuit de kerntaken van het Erasmus MC

Het Erasmus MC heeft in 2023, net zoals in 2022, een bevredigend positief financieel resultaat geboekt van geconsolideerd € 45 miljoen. Dit resultaat bedraagt 1,9% van de omzet van € 2,4 miljard. In 2022 was het resultaat € 48 miljoen positief, omgerekend 2,2% van de omzet. Het resultaat 2023 is een afgeleide van goede prestaties op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs & onderzoek en bedrijfsvoering. Gezien de hoge benodigde investeringen de komende jaren is dit resultaat tegelijkertijd ook minimaal noodzakelijk voor een gezonde en duurzame lange termijn bedrijfsvoering.

Patiëntenzorg (segment Zorg)

In de patiëntenzorg (segment Zorg) steeg het resultaat van € 42 miljoen positief in 2022 naar € 48 miljoen positief in 2023 (dit is inclusief het Admiraal de Ruyter ziekenhuis). Dit komt overeen met een resultaat van 2,4% van de omzet van € 2,0 miljard. In het jaar 2022 was het resultaat 2,3% van de omzet van 1,8 miljard. De toename van de omzet in 2023 wordt met name verklaard door een forse prijsindexatie in 2023, vooral bij de opbrengsten vanuit de zorgverzekeringswet en de beschikbaarheidsbijdragen van de zorgfuncties en academische zorg. Echter, de kosten bij de patiëntenzorg stijgen ook flink in het jaar 2023 als gevolg van de cao, een toename van de formatie en de hoge inflatie. De hogere kosten zijn in 2023 nagenoeg gelijk aan de gestegen opbrengsten en hierdoor is het rendement in 2023 vrijwel gelijk gebleven aan 2022.

De prestaties in de patiëntenzorg zijn geleverd door een optimaal gebruik van bestaande capaciteit in het Erasmus MC. De organisatie is er in 2023 net zoals in eerdere jaren, op een gedreven wijze in geslaagd om via een strakke strategische, tactische en operationele planning de gevraagde zorg aan de patiënten te leveren, dit ondanks een personele krapte die in de gehele zorgsector speelt. Het Erasmus MC is er in het jaar 2023 in geslaagd om meer personeelsleden te werven binnen het segment Zorg om op die manier zoveel mogelijk personele capaciteit beschikbaar te hebben voor de patiëntenzorg.
De decentrale organisatiestructuur in het ziekenhuis –gebaseerd op afdelingen met veel eigen regelvermogen- gaf betrokken afdelingshoofden, medisch specialisten en andere zorgprofessionals de ruimte om actief in te spelen op de zorgvraag. Bij deze dagelijkse zoektocht naar capaciteit heeft het ziekenhuis effectief gebruik kunnen maken van de moderne infrastructuur en het beschikbare vastgoed op de campus.

Onderwijs & onderzoek (segment O&O)

In het onderwijs en onderzoek (segment O&O) daalt het resultaat van € 6 miljoen positief in 2022 naar € 3 miljoen negatief in 2023. Dit komt in 2023 overeen met een resultaat van -0,8% van de omzet van € 374 miljoen. In 2022 was het resultaat 1,6% van de omzet van € 344 miljoen. De daling van het resultaat in 2023 wordt deels verklaard door incidentele zaken maar ook daalt het reguliere resultaat binnen het segment onderwijs en onderzoek. Zorgelijk is dat het reguliere resultaat van onderwijs en onderzoek al een aantal jaren aan het dalen is. Er is in 2023 sprake van een flinke kostenstijging als gevolg van onder andere: de cao, een toename van formatie en de hoge inflatie. De kostenstijging in 2023 bedraagt circa 10% ten opzichte van 2022. Deze kostentoename wordt niet volledig gedekt uit toename van de Rijksbijdragen en de omzet uit onderzoeksprojecten (“EMF-omzet”). De negatieve rendementsontwikkeling binnen het segment onderwijs en onderzoek is vooral zorgelijk gezien de benodigde toekomstige investeringen in de renovatie van het faculteitsgebouw en de digitalisering. Meerjarig is het van belang dat het segment onderwijs en onderzoek groeit naar een gezond bedrijfsresultaat in lijn met de meerjarenbegroting. De Raad van Bestuur heeft hiertoe maatregelen in gang gezet om te komen tot een noodzakelijke structurele financiële verbetering binnen het segment onderwijs en onderzoek.
Het Erasmus MC heeft zich vanuit kracht weten te positioneren als een aantrekkelijke partner voor wetenschappelijk onderzoek, waardoor zowel de tweede, derde als vierde geldstroom in 2023 zijn gestegen. Eind 2023 bestaat de onderzoekportefeuille uit ongeveer 2.130 wetenschappelijke projecten in het brede medische spectrum van fundamenteel tot klinisch-toegepast onderzoek (eind 2022: 1.950 projecten).

Programma Slim Fit

In de bedrijfsvoering profiteerde het Erasmus MC in 2023 evenals in voorgaande jaren van het programma ‘Slim Fit’. Dit interne verbeterprogramma is gestart in het voorjaar 2020 met als doel het financieel resultaat van het Erasmus MC duurzaam te verbeteren. ‘Slim Fit’ betreft een breed besparings- en efficiencyprogramma binnen de gehele organisatie. Naast het werk van de kopgroepen binnen dit project (op het gebied van onder andere: optimalisatie opbrengsten, energie en besparing op inkoop en materialen) levert ‘Slim Fit’ ook positieve effecten op die lastig te meten zijn omdat ze onderdeel zijn van een groter geheel. Ook is het van belang dat door ‘Slim Fit’ de “mindset” van de organisatie verandert met betrekking tot kostenbewustzijn en slimme verbeteringen hetgeen bijdraagt aan een financieel gezond Erasmus MC.

Komende jaren

Het Erasmus MC staat de komende jaren voor aanzienlijke investeringsopgaven. Dit omvat onder andere de mid-life renovatie van het Erasmus MC Sophia kinderziekenhuis en vervolgens nieuwbouw en het bouwen van een nieuw faculteitsgebouw voor wetenschappelijk onderzoek. Dit nog los van de investeringen in digitalisering en ICT, medische technologie, campusontwikkeling en de convergentie met de TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Toekomstige exploitatieresultaten van voldoende omvang zijn hiertoe noodzakelijk om als Erasmus MC maatschappelijke waarde te kunnen blijven creëren. De ontwikkelingen op de bouwmarkt (fors gestegen prijzen ten opzichte van eerdere jaren), stijgende personeelskosten in de toekomst als gevolg van de cao en de negatieve rendementsontwikkeling binnen het segment onderwijs en onderzoek, zet deze noodzaak verder op scherp. Juist om de benodigde investeringen te kunnen doen en de ambities uit de strategie (Koers28: ‘het Erasmus MC transformeert de zorg: toegankelijk, duurzaam en beter in balans’) ook in de toekomst te kunnen blijven financieren, blijft het Erasmus MC inzetten op een gezonde financiële bedrijfsvoering.

Onderstaand wordt meer specifiek ingegaan op de ontwikkelingen in 2023 van resultaat, balans, bedrijfsopbrengsten en bedrijfslasten. Tevens wordt ingegaan op de resultaten van de belangrijkste deelnemingen. De ontwikkeling van het eigen vermogen en de solvabiliteit worden toegelicht tegen de achtergrond van het treasurybeleid en het bestaande financieringsarrangement van het Erasmus MC.

Resultaat 2023

Het resultaat in de gepubliceerde jaarrekening bedraagt in 2023 € 45,2 miljoen positief bij een omzet van € 2.352,8 miljoen (1,9% rendement).

Het Erasmus MC is tevreden met het geconsolideerde resultaat over het jaar 2023 van € 45,2 miljoen positief. Dit overigens bewust blijvend van de (financiële) uitdagingen die vragen om een structurele resultaatsverbetering in de toekomst.

Het geconsolideerd resultaat 2023 van € 45,2 miljoen positief is € 2,8 miljoen lager dan het geconsolideerd resultaat 2022. Zonder het resultaat van de deelneming Admiraal de Ruyter ziekenhuis bedraagt het geconsolideerd resultaat 2023 € 39,3 miljoen positief (2022: 38,6 miljoen positief).

Bedrijfsopbrengsten 2023

De totale bedrijfsopbrengsten van het Erasmus MC zijn in 2023 met € 192,8 miljoen (+9%) gestegen ten opzichte van 2022. Verdeeld naar segment is het volgende beeld zichtbaar:

• De bedrijfsopbrengsten bij het segment Zorg zijn in 2023 met € 162,7 miljoen (+9%) gestegen in vergelijking met 2022. Dit wordt met name veroorzaakt door de volgende posten:

• 1. Hogere opbrengsten vanuit de zorgverzekeringswet van € 100,1 miljoen.
     In 2023 zijn deze opbrengsten vooral gestegen als gevolg van prijsindexatie, verbeterde afspraken met zorgverzekeraars en een hogere omzet bij de GGZ.

  2. Hogere opbrengsten bij de beschikbaarheidsbijdrage van zorgfuncties en academische zorg van € 56,6 miljoen door vooral:

  • Een hogere beschikbaarheidsbijdrage zorg bij de academische component als gevolg van prijsindexatie en een groeiend aandeel op basis van het verdelingsmodel.

  • In 2023 is een opbrengst verwerkt inzake de subsidieregeling opschaling curatieve zorg Covid-19. De opbrengst in 2023 wordt verklaard doordat eind 2022 het accountantsprotocol voor deze subsidie nog niet gereed was én er landelijk nog onduidelijkheid bestond inzake verantwoording van de subsidieregeling. Pas in het jaar 2023 is het accountantsprotocol definitief geworden en in november 2023 is de definitieve subsidiebeschikking ontvangen.

  • Hogere opbrengsten bij de beschikbaarheidbijdragen opleidingen in 2023 bij enerzijds de medische vervolgopleidingen en anderzijds het Fonds Zorgopleidingen (FZO). De hogere opbrengsten in 2023 worden verklaard door prijsindexatie en door hogere aantallen aan opleidingen.

  3. Hogere opbrengsten bij de beroeps- of bedrijfsmatige activiteiten van € 5,1 miljoen door vooral een hogere bijdrage werkplaatsfunctie als gevolg van prijsindexatie.

• De bedrijfsopbrengsten bij het segment Onderwijs en Onderzoek zijn in 2023 met € 30,1 miljoen (+9%) gestegen in vergelijking met 2022. De belangrijkste verschillen zijn:

• 1. Hogere opbrengsten bij de beroeps- of bedrijfsmatige activiteiten van € 23,1 miljoen door vooral een hogere opbrengst vanuit de Rijksbijdrage medische faculteit door enerzijds prijsindexatie en anderzijds een nagekomen baat die is ontvangen van de EUR ter compensatie voor overheadafslag en waardering voor de kwaliteit van het onderzoek middels SEP (Strategy Evaluation Protocol).

  2. Hogere overige bedrijfsopbrengsten van € 7,0 miljoen door met name:

  • Een hogere EMF-omzet in 2023 van € 14,5 miljoen door toename van door derden gefinancierd onderzoek door enerzijds meer onderzoeken en anderzijds prijsindexatie.

  • Lagere andere opbrengsten, subsidies en bijdragen van in totaal € 8,4 miljoen door vele diverse oorzaken zoals onder andere: een lagere subsidie BIG-gelden, de overgang van de NIPT-projecten overgeheveld vanuit het segment onderwijs en onderzoek naar het segment Zorg (dit leidt bij het segment onderwijs en onderzoek zowel tot lagere opbrengsten als ook tot lagere kosten ten opzichte van het vorige jaar) en lagere opbrengsten bij exploitatieprojecten.

Bedrijfslasten 2023

De totale bedrijfslasten van het Erasmus MC zijn in 2023 met € 205,1 miljoen (+10%) gestegen ten opzichte van 2022. Verdeeld naar segment is het volgende beeld zichtbaar:

• Bij het segment Zorg zijn de bedrijfslasten in 2023 met € 172,1 miljoen (+10%) gestegen ten opzichte van het vorige jaar. Bepalend hierbij zijn vooral de volgende posten:

1. De lonen en salarissen, sociale lasten en pensioenpremie zijn in 2023 in totaal met € 82,3 miljoen toegenomen. De lonen en salarissen zijn in 2023 met € 75,2 miljoen toegenomen vooral als gevolg van de cao-stijgingen en een toename van de personeelsbezetting. Bij het Erasmus MC zijn als gevolg van de cao, de cao-lonen op de volgende momenten verhoogd: 1 november 2022 (+2,0%),
   1 januari 2023 (+6,0%) en 1 november 2023 (+4,0%). Deze cao-stijgingen zorgen aldus voor fors hogere lonen en salarissen in 2023 ten opzichte van 2022.

2. Hogere kosten van uitbesteed werk (€ 3,5 miljoen) door een hogere inzet van personeel niet in loondienst.

3. De overige bedrijfskosten liggen in 2023 € 88,2 miljoen hoger dan in 2022. De belangrijkste mutaties binnen de overige bedrijfskosten zijn zichtbaar bij de volgende kostencategorieën:

• Hogere patiënt-, onderwijs- en onderzoeksgebonden kosten (€ 30,1 miljoen) welke voor
  € 24,8 miljoen worden verklaard door hogere kosten van geneesmiddelen, gassen en bloedproducten, kosten onderzoeksfuncties en kosten van instrumentarium en apparatuur.

• Hogere andere personeelslasten in 2023 van € 7,8 miljoen en dit wordt voor € 4,4 miljoen verklaard door hogere kosten voor opleidingen en werving.

• Hogere voedings- en hotelmatige kosten (€ 4,8 miljoen) door met name algemene prijsindexaties.

• Hogere onderhouds- en energiekosten (€ 5,1 miljoen) door de gestegen kosten van energie (€ 1,9 miljoen) en hogere onderhoudskosten (€ 3,2 miljoen).

• Hogere algemene kosten (€ 36,8 miljoen) door onder andere volgende posten:

• • Buiten gebruikstelling van vaste activa (€ 7,9 miljoen). Het Erasmus MC heeft in het verleden de keuze gemaakt om te gaan werken met een pharmafilter. Dit is een logistiek systeem gericht op het reduceren van medicijnresten in het afvalwater middels een zuiveringsinstallatie in combinatie met lokale afvalverwerking door gebruik van zogenaamde tonto’s in de kliniek en poliklinieken. Het Erasmus MC heeft, mede door het faillissement van de leverancier Pharmafilter BV, een keuze gemaakt voor een ander systeem en dit leidt tot een resultaat door buiten gebruikstelling van vaste activa.

  • Hogere kosten van bijdragen (€ 5,2 miljoen), ICT (€ 2,5 miljoen), advies (€ 3,9 miljoen) en verzekeringen (€ 2,0 miljoen).

  • In de algemene kosten zijn ook opgenomen sanerings- en sloopkosten en deze kosten zijn in 2023 € 4,0 miljoen hoger dan in 2022.
    

• Bij het segment Onderwijs en Onderzoek zijn de totale bedrijfslasten in 2023 € 33,0 miljoen (+10%) hoger dan in 2022. Bepalend hierbij zijn de volgende posten:

1. De lonen en salarissen, sociale lasten en pensioenpremie zijn in 2023 in totaal met € 14,9 miljoen toegenomen. De lonen en salarissen zijn in 2023 met € 13,3 miljoen toegenomen vooral als gevolg van de cao-stijgingen en een toename van de personeelsbezetting.

2. In 2023 was er sprake van een overige waardevermindering binnen het segment onderwijs en onderzoek van € 14,2 miljoen als gevolg van afboeking van plankosten naar aanleiding van wijzigingen in het lange termijn huisvestingsplan (LTHP). Het Erasmus MC heeft in 2023 een nieuw LTHP opgesteld en mede op basis daarvan een nieuwe meerjarenbegroting. Hierdoor is er een aanzienlijke wijziging in planning, scope en uitvoering in de bouwplannen ontstaan waardoor een deel van de in het verleden gemaakte plankosten niet meer bruikbaar is voor de toekomstige (bouw)plannen.

3. De overige bedrijfskosten liggen in 2023 € 6,1 miljoen hoger dan in 2022. Deze hogere bedrijfskosten betreft met name een dotatie in 2023 voor een reorganisatievoorziening.

Deelnemingen

Het totale resultaat van de deelnemingen 2023 is € 1,8 miljoen positief. De bijdrage van het Admiraal de Ruyter ziekenhuis is in 2023 € 5,9 miljoen positief (2022: € 9,4 miljoen positief).

Het resultaat van de Erasmus MC Holding BV bedraagt in 2023 € 4,1 miljoen negatief (2022: € 6,3 miljoen positief). De mutatie tussen de 2023 en 2022 wordt verklaard door de volgende twee aspecten:

• Een lagere opbrengst in 2023 van de verkopen van aandelen van valorisatie BV’s;

• Een voorziening die is getroffen op een verstrekte lening aan Holland PTC BV.

De Raad van Bestuur ziet dat de ontwikkelingen bij de deelneming Holland PTC BV achterblijven bij de verwachtingen. De Raad van Bestuur volgt de verdere ontwikkelingen bij Holland PTC BV op de voet, zowel inhoudelijk als financieel.

Ontwikkeling geconsolideerde balans 2023

De grootste mutaties in de balans worden onderstaand nader toegelicht:

• De vaste activa nemen met € 61 miljoen af in 2023 vooral doordat de investeringen in 2023 ad € 95 miljoen lager zijn dan de afschrijvingskosten 2023 ad € 132 miljoen. Daarnaast is er sprake van een bijzondere waardevermindering in 2023 ad € 15 miljoen als gevolg van afboeking van plankosten voor (bouw)programma’s. Ook is er in 2023 sprake van € 8 miljoen aan desinvesteringen, dit betreft vooral de buiten gebruikstelling van de pharmafilter binnen het Erasmus MC.
  
  

• De vlottende activa nemen met € 55 miljoen toe in 2023. De belangrijkste mutaties in deze post zijn:

• • De voorraden zijn in het jaar 2023 met € 5 miljoen toegenomen.

  • De vorderingen zijn ultimo 2023 met € 162 miljoen gestegen ten opzichte van 2022. De vijf belangrijkste verklaringen hierbij zijn:

  • • Een toename bij de overige vorderingen en overige overlopende activa die voor
      € 180 miljoen wordt verklaard door een hoger saldo op de lopende deposito’s ultimo 2023 versus ultimo 2022;

    • Een daling van het openstaand debiteurensaldo ultimo 2023 (€ 18 miljoen);

    • Een stijging van de postie nog te facturen omzet DBC’s van (€ 18 miljoen);

    • Een daling van de positie nog te facturen omzet GGZ (€ 6 miljoen). Vanwege een nieuw financieringssyteem in 2022 bij de volwassenen-GGZ heeft de facturatie van deze omzet in het jaar 2022 forse vertraging opgelopen. In het jaar 2023 is deze omzet gefactureerd waardoor de positie nog te facturen omzet GGZ in het jaar 2023 is gedaald ten opzichte van 2022;

    • Een afname van de overige vorderingen bij met name de vooruitbetaalde bedragen en de nog te ontvangen bedragen van in totaal € 14 miljoen. Dit wordt vooral verklaard door lagere nog te ontvangen bedragen per balansdatum onder andere door afname van nog te ontvangen beschikbaarheidbijdragen, subsidies zorgopleidingen en nog te ontvangen kortingen met betrekking dure geneesmiddelen.

  • De liquide middelen zijn in het jaar 2023 met € 107 miljoen afgenomen. Dit wordt verklaard doordat er in 2023 meer liquide middelen op deposito’s zijn geplaatst hetgeen leidt tot een toename bij de overige vorderingen en overige overlopende activa.
    
    

• Het eigen vermogen is in 2023 met € 41 miljoen toegenomen. Dit betreft enerzijds het positieve exploitatieresultaat 2023 van € 45 miljoen en anderzijds de negatieve mutatie van € 4,5 miljoen in de herwaarderingsreserve in 2023 voor de reële waarde van de aandelen van HBM Holdings Ltd.
  
  

• De voorzieningen zijn in 2023 met € 9 miljoen toegenomen en dit wordt vooral verklaard door de toename in het jaar 2023 bij de personele voorzieningen. De personele voorzieningen zijn gevormd voor de volgende zaken: arbeidsongeschiktheid, jubileum, langdurig zieken, wachtgeld, reorganisatie en de zware beroepen regeling. De gevormde reorganisatievoorziening in 2023 binnen het segment onderwijs en onderzoek (€ 6 miljoen) is, naast de in 2023 nieuwe voorziening voor de zware beroepen regeling, de belangrijkste verklaring voor de toename van voorzieningen in 2023 ten opzichte van 2022.

• Het saldo van de langlopende schulden daalt in 2023 met € 48 miljoen vanwege aflossing van de diverse langlopende leningen en door de jaarlijkse vrijval van de vooruitontvangen schadevergoeding van het Ministerie van VWS.
  
  

• De kortlopende schulden nemen met € 8 miljoen af in 2023. De grootste mutaties in deze post betreffen:

• • Lagere schulden aan leveranciers en handelskredieten. Utimo 2023 is deze balanspost met
    € 15 miljoen gedaald ten opzichte van 2022.

  • Een hogere positie onderhanden werk bij de DBC-zorgproducten (€ 25 miljoen) en deze mutatie wordt vooral verklaard door een hogere bevoorschotting van het onderhanden werk door zorgverzekeraars;

  • Een hogere schuldpositie bij de nog te betalen loonbelasting en sociale verzekeringen. Ultimo 2023 is deze positie ultimo 2023 € 9 miljoen hoger dan ultimo 2022.

  • Een lagere kortlopende schuld bij de banken (dit betreft de aflossingverplichting voor het komende jaar). Deze positie is ultimo 2023 € 4 miljoen lager dan ultimo 2022;

  • Lagere overige schulden ultimo 2023 van € 23 miljoen ten opzichte van ultimo 2022. Dit betreft vele diverse posten en in totaliteit zijn deze overige schulden ultimo 2023 7% lager dan ultimo 2022. Deels wordt de lagere positie ultimo 2023 ten opzichte ultimo 2022 verklaard door de afwikkeling in het jaar 2023 van de subsidieregeling opschaling curatieve zorg Covid-19.
    
    

Eigen Vermogen/solvabiliteit

Het enkelvoudig eigen vermogen bedraagt ultimo 2023 € 736 miljoen (ultimo 2022: € 694 miljoen).

1 Op basis van de enkelvoudige balans berekend conform specifieke definitie van de kredietinstellingen

Met de BNG, EIB, AG-Insurance, ING, ABN-AMRO en Rabobank zijn door het Erasmus MC afspraken gemaakt over ratio’s. Indien een bank daarom verzoekt worden de ratio’s jaarlijks bevestigd door middel van een Compliance Certificaat. Deze ratio’s betreffen onder andere:

• De Debt Service Coverage Ratio (DSCR) van minimaal 1,3;

• Een (gecorrigeerd) solvabiliteitspercentage welke, afhankelijk van de kredietinstelling, minimaal boven de 20% moet liggen.
  

Ultimo 2023 voldoet het Erasmus MC aan alle door kredietinstellingen gestelde eisen.

Algemene toelichting Nationaal Programma Onderwijs

De Covid-19 pandemie en de daaraan gerelateerde maatregelen hadden met name in 2020 en 2021 disruptieve effecten. Voor zowel onderzoek als onderwijs werken deze effecten (financieel) door in 2022 en 2023, bijvoorbeeld omdat de vertragingen in coschappen en promotietrajecten nog niet zijn weggewerkt. Vanuit het Nationaal Programma Onderwijs zijn voor zowel het onderwijs als het onderzoek gelden beschikbaar gesteld om de effecten van de pandemie te mitigeren. In de bijlage wordt de invulling van dit programma nader toegelicht.